Μυκητίαση
Κάποιες φορές οι μητέρες που θηλάζουν παραπονιούνται για πόνο στη θηλή στη διάρκεια του θηλασμού ή και ανάμεσα στους θηλασμούς, περιγράφοντας τον πόνο ως κάψιμο, τσούξιμο, νιώθουν σαν να τους τρυπάνε καρφίτσες ή βελόνες ή ακόμα πιο έντονα, σαν να έχουν καρφιά ή γυαλιά μέσα στο στήθος. Οι θηλές μπορεί να είναι έντονα ροζ ή κόκκινες, να γυαλίζουν, να ξεφλουδίζονται ή/και να προκαλούν κνησμό (φαγούρα).
Η εικόνα αυτή συχνά περιγράφει τη μυκητίαση των θηλών που προκαλείται από έναν μύκητα (candida albicans) που υπάρχει φυσιολογικά στο σώμα των περισσότερων ανθρώπων αλλά υπό κάποιες συνθήκες πολλαπλασιάζεται σε μεγάλο βαθμό.Το αποτέλεσμα είναι να προκαλείται συνήθως κολπίτιδα ή μυκητίαση στην περιοχή του στήθους ή κάτω από τα νύχια (για τη μαμά) ή στοματίτιδα ή σύγκαμα στην περιοχή της πάνας (για το μωρό).
Πότε συμβαίνει – Ενδείξεις
Η μυκητίαση μπορεί να προκύψει σε κάθε φάση του θηλασμού, δηλαδή ανεξάρτητα από την ηλικία του μωρού αν και λόγω του ότι χρειάζεται χρόνο για να αναπτυχθεί, είναι μάλλον απίθανο να είναι η αιτία τυχόν πόνου στις θηλές την πρώτη εβδομάδα μετά τη γέννα[1].
Αντίθετα, το να νιώσει μια μητέρα πόνο στη θηλή ή στο στήθος μετά από κάποιο διάστημα που θήλαζε χωρίς να πονάει, μπορεί[2] να είναι ένδειξη μυκητίασης.
Άλλη ένδειξη μπορεί να είναι το να έχει το μωρό σύγκαμα στην περιοχή της πάνας ή/και στοματίτιδα. Η στοματίτιδα εμφανίζεται συνήθως ως άσπρη περιοχή πάνω στη γλώσσα ή στο εσωτερικό από τα μάγουλα ή τα ούλα. Αν τρίψουμε το άσπρο σημείο με μια βρεγμένη γάζα, το άσπρο σημείο δεν φεύγει αλλά το δέρμα φαίνεται έντονα κόκκινο (σαν ωμό κρέας) ή ματώνει[3]. Αν το μωρό έχει στοματίτιδα μπορεί να πονά ενώ θηλάζει ή τρώει (αν έχει ξεκινήσει στερεές τροφές) και ενώ ξεκινά να θηλάσει με ευχαρίστηση μπορεί να τραβιέται προς τα πίσω λόγω πόνου.
Η μυκητίαση φαίνεται να εμφανίζεται πιο συχνά αν η μητέρα έχει πάρει αντιβίωση (μετά τον τοκετό ή για άλλη αιτία) ή αν τα επίπεδα σιδήρου στο αίμα της είναι χαμηλά. Επίσης, έρευνες έχουν δείξει ότι η εμφάνιση μυκητίασης είναι πιο συχνή ανάμεσα στα μωρά που παίρνουν πιπίλα[4]. Η πιπίλα επίσης μπορεί να ευνοήσει την υποτροπή της μυκητίασης παρ’ όλη τη θεραπεία.
Το μωρό και η μητέρα μπορεί να κολλήσουν ο ένας τον άλλο, ακόμα κι αν δεν υπάρχουν εμφανή σημεία σε κάποιον από τους δύο[5]. Ωστόσο, όταν το μωρό δεν εμφανίζει συμπτώματα, είναι σημαντικό να αποκλειστούν άλλοι λόγοι που μπορεί να προκαλούν πόνο στη μητέρα, πριν της δοθεί αγωγή για μυκητίαση[6].
Αντιμετώπιση
• Συμβουλευόμαστε τον γιατρό μας (συνήθως παιδίατρο ή γυναικολόγο ή δερματολόγο) για να κάνει διάγνωση και να προτείνει την κατάλληλη αγωγή, καθώς κάθε πόνος με τα παραπάνω συμπτώματα δεν είναι απαραίτητα μυκητίαση.
• Αν τεθεί η διάγνωση της μυκητίασης, τότε προκειμένου να μην υποτροπιάσει, ακολουθούν την αγωγή τόσο η μητέρα όσο και το παιδί ταυτόχρονα, ακόμα κι αν ένας από τους δύο δεν έχει εμφανή συμπτώματα[7].
• Αν τα συμπτώματα επιμένουν παρά την αγωγή, πιθανόν να πρόκειται για βακτηριακή μόλυνση (συνήθως σταφυλόκοκκος), που εμφανίζεται με παρόμοια συμπτώματα. Παρ’ όλ’ αυτά, σε κάποιες μητέρες η μυκητίαση επιμένει, παρά τη θεραπευτική αγωγή. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η μητέρα μπορεί να ακολουθήσει κάποια από τα παρακάτω μέτρα, παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή που της έχει δοθεί:
• Αντιμετώπιση τυχόν κακής τοποθέτησης ή επίπονης άντλησης, για αποφυγή τραυματισμού των θηλών.
• Αποφυγή πλυσίματος θηλών πέρα από το μπάνιο: δηλαδή δεν πλένουμε τις θηλές πριν ή μετά τον θηλασμό και δεν τις τρίβουμε.
• Αποφυγή επιθεμάτων στήθους. Αν είναι απαραίτητα, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε πλενόμενα (τα πλένουμε σε βραστό νερό) και τα οποία αλλάζουμε πολύ συχνά, ώστε να μην μένει υγρασία κοντά στη θηλή.
• Αποφυγή σφιχτών ή συνθετικών ρούχων.
• Σχολαστικό πλύσιμο των χεριών (και του μωρού) πριν και αφού πιάσουμε το στήθος, το στόμα του μωρού, την πάνα του μωρού και την περιοχή της πάνας και φυσικά βγαίνοντας από την τουαλέτα. Σκουπίζουμε τα χέρια με χαρτί κουζίνας ή καλά πλυμένη πετσέτα που αλλάζουμε πάρα πολύ συχνά.
• Αν το μωρό χρησιμοποιεί πιπίλα ή μασητικά παιχνίδια ή τεχνητές θηλές φροντίζουμε να τα αποστειρώνουμε μια φορά τη μέρα βράζοντάς τα για 20 λεπτά σε νερό (αποφεύγουμε ό,τι δεν μπορεί να αντέξει τέτοια θερμοκρασία) και αντικαθιστούμε όποιο προϊόν προσωπικής υγιεινής μπορεί να αντικατασταθεί (π.χ.οδοντόβουρτσες, αποσμητικό, κραγιόν, κλπ.) αλλά και τυχόν τεχνητές θηλές, αν χρησιμοποιούνται (π.χ. πιπίλες, θηλές μπουκαλιών, ψευδοθηλές κλπ.) κάθε εβδομάδα για όσο είμαστε σε θεραπεία και ξανά αφού γίνουμε καλά[8]. Αντίστοιχα πλένουμε πάρα πολύ καλά όλα τα σκεύη κουζίνας (πιάτα, ποτήρια κλπ.) καθώς και τα λευκά είδη στα οποία ακουμπούν οι πάσχουσες περιοχές (πετσέτες, λαβέτες, μαξιλαροθήκες, σουτιέν κλπ.)
• Διάλυμα με μια κουταλιά της σούπας ξύδι σε ένα φλιτζάνι νερό το οποίο βάζουμε με βαμβάκι στις θηλές μετά τον θηλασμό. Κάθε φορά, χρησιμοποιούμε καθαρό βαμβάκι και κάθε μέρα φτιάχνουμε νέο διάλυμα[9].
• Περιορισμός της ζάχαρης και των τροφών που περιέχουν άσπρο αλεύριή έχουν υποστεί ζύμωση (π.χ. κρασί, ό,τι περιέχει μαγιά κ.α.) εκτός από το γιαούρτι (με ζωντανή καλλιέργεια) το οποίο βοηθά στην αντιμετώπιση της μυκητίασης.
• Λήψη προβιοτικών Lactobacillusacidophilus. Πολλές μητέρες φροντίζουν να λαμβάνουν προβιοτικά κάθε φορά που χρειάζεται να λάβουν αντιβίωση, ως προφύλαξη από τυχόν μυκητίαση.
• Κάποιες φορές χρειάζεται να ακολουθήσει αγωγή και ο σύντροφος ή τυχόν άλλο μωρό ή νήπιο που θηλάζει παράλληλα (tandemnursing).
Αν η μητέρα αντλεί το γάλα της για κάποιο λόγο
Γενικά γίνεται δεκτό ότι το γάλα που αντλεί μια μητέρα ενώ πάσχει η ίδια ή και το μωρό από μυκητίαση, μπορεί να δοθεί στο μωρό, όσο διαρκεί η θεραπεία.
Οι απόψεις ωστόσο διίστανται σχετικά με το κατά πόσο είναι ασφαλές να δοθεί στο μωρό μετά τη θεραπεία γάλα που είχε αντληθεί και καταψυχθεί ενώ η μητέρα ή το μωρό έπασχαν από μυκητίαση. Έρευνες έχουν δείξει ότι η κατάψυξη δεν σκοτώνει τον μύκητα αλλά τον αδρανοποιεί. Κάποιοι θεωρούν ότι με αυτό το δεδομένο, είναι ασφαλέστερο να μην δοθεί στο μωρό για τον κίνδυνο υποτροπής. Άλλοι θεωρούν ότι αυτό δεν είναι πιθανό να συμβεί[10],λόγω των αντιμυκητιασιακών παραγόντων (sIgA και λακτοφερίνη) που περιέχει το μητρικό γάλα. Μια ενδιάμεση λύση που προτείνεται είναι να βράσει η μητέρα το γάλα που έχει αποθηκεύσει στην κατάψυξη ώστε να σκοτωθεί ο μύκητας[11].
Επισήμανση: Οι πληροφορίες του άρθρου αυτού δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη διάγνωση και την ιατρική συμβουλή ενός έμπειρου γιατρού με γνώση σε θέματα θηλασμού. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν πάρετε κάποια απόφαση που επηρεάζει την υγεία σας, ιδίως αν έχετε κάποιο ιστορικό ή σύμπτωμα που απαιτεί ιατρική αντιμετώπιση.
Βιβλιογραφία:
Μητρικός Θηλασμός, Σύνδεσμος Θηλασμού Ελλάδος (2016), σελ. 21-22
TheWomanlyArtofBreastfeeding [WAB], LLLI (2010), σελ. 433-444
BreastfeedingAnswersMadeSimple [BAMS], Mohrbacher, σελ. 84, 135, 138, 652-655, 659, 641-642
La Leche League International: Thrush
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις αιτίες του πόνου στο στήθος και τις θηλές στη διάρκεια της γαλουχίας δείτε: γαλουχώ, τεύχος 16 – Ιούνιος 2014, σελ. 17-18/ τεύχος 17 – Φεβρουάριος 2015, σελ. 18-19 και τεύχος 18 –Ιούνιος 2015, σελ. 21-22.
[1]BAMS, σελ. 652
[2]Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις αιτίες του πόνου στο στήθος και τις θηλές στη διάρκεια της γαλουχίας δείτε: γαλουχώ, τεύχος 16 – Ιούνιος 2014, σελ. 17-18/ τεύχος 17 – Φεβρουάριος 2015, σελ. 18-19και τεύχος 18 –Ιούνιος 2015, σελ. 21-22.
[3]WAB, σελ 433, BAMSσελ. 138
[4]BAMS, σελ. 84
[5]WABσελ. 433
[6]BAMS, σελ. 653
[7]BAMS, σελ 653, WAB σελ. 433
[8] La Leche League International: Thrush
[9] La Leche League International: Thrush
[10]Newman &Pitman, The Ultimate Breastfeeding Book of Answers (2000), σελ. 149
[11]Mohrbacher, The Breastfeeding Answer Book, σελ.483
Εύα Δουκάκη, Σύμβουλος Θηλασμού της La Leche League International
